استان بوشهر از استانهای جنوبی ایران و هفدهمین استان بزرگ کشور به لحاظ مساحت است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. مرکز این استان بندر بوشهر می‌باشد.
این استان به‌علت قرار گرفتن در ساحل استراتژیک خلیج فارس، صادرات و واردات دریایی، صنعت صیادی[۳]، وجود ذخایر نفت و گاز[۴] (پارس جنوبی و شمالی)، کشاورزی و نخلداری و وجود نیروگاه هسته‌ای از اهمیّت راهبردی و اقتصادی برخوردار است؛ به گونه‌ای که پایتخت انرژی ایران لقب گرفته‌است.[۵]
مبارزه مردم بوشهر علیه نیروهای خارجی در یکصد سال اخیر از شاخص‌های مهم تاریخی این استان است.[۶]
جغرافیای استان بوشهر
استان بوشهر از شمال به قسمتی از استان خوزستان و استان کهگیلویه و بویراحمد، از شرق به استان فارس، از جنوب و غرب به خلیج فارس و از جنوب شرق به قسمتی از استان هرمزگان محدود است. این استان با مساحتی حدود ۲۷٬۶۵۳ کیلومتر مربّع، جمعیّتی برابر ۹۸۷٫۳۵۲ نفر دارد. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ۷۰۷ کیلومتر مرز دریایی[۷] دارد. استان بوشهر بین ۲۷درجه و ۱۹دقیقه تا ۳۰درجه و ۱۶دقیقه عرض شمالی و ۵۰درجه و ۱دقیقه تا ۵۲درجه و ۵۹دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.
 |
استان کهگیلویه و بویراحمد | استان خوزستان | خلیج فارس | |
| استان فارس |  |
خلیج فارس | ||
 استان بوشهر  |
||||
 |
||||
| استان هرمزگان | خلیج فارس | خلیج فارس |
طبیعت استان
استان بوشهر از دو بخش جلگه‌ای حاشیه ساحلی غربی و کوهستانی نوار شرقی منتهی‌الیه زاگرس جنوبی است.
ارتفاعات استان بوشهر که ادامه زاگرس فارس می‌باشد گچ‌ترش (رشته کوه) نام دارد. در نواحی جنوبی ارتفاعات به دریا نزدیک می‌شوند و به ارتفاعات نوکند مشهورند. قلل درانگ - کلات بوریال مند و کجور در رشته کوه کار یا کارتنگ سواحل تنگستان قرار دارند. مهمترین کوههای استان شامل: کوه خورموج (با ارتفاع ۱۸۶۰ مرتفع‌ترین قله استان بوشهر) در شهرستان دشتی، کوههای گیسکان (۱۶۰۰متر) و بزپر یا پشت پر (۱۴۲۰متر) در شرق برازجان، کوه سیاه (۱۵۰۰متر) در دشت پلنگ، کوه درنگ (۱۲۲۳متر) در شهرستان دیر، گچور (۱۶۰۳متر) و بوریال (۷۳۰متر) در تنگستان و ارتفاعات بوشکان و پازنان است.
جلگه ساحلی استان در امتداد رود دالکی و دهانه رود حله دارای ۷۰ کیلومتر و در امتداد رود مند دارای ۱۲۰ کیلومتر عرض می‌باشد. و اغلب خاک منطقه شور و قلیایی است.
حوزه آبریز استان: رود مند که علاوه بر رودخانه‌های استان فارس، رودخانه‌های شور خورموج - دشت پلنگ - سنا - باغان در استان همه به آن سرازیر می‌شوند. رود حله که از به هم پیوستن رودخانه دالکی و شاپور تشکیل می‌شود، هر دو به خلیج فارس می‌ریزند. رودخانه‌های اهرم - دره آبداری و گپ و شور گناوه از رودخانه‌های فصلی استانند. نه چشمه آبگرم در پهنای استان قرار دارد.
چهار ناحیه طبیعی استان تحت حفاظت محیط زیست قرار دارند که شامل: منطقه حفاظت‌شده مند، منطقه حفاظت‌شده نای‌بند، منطقه حفاظت‌شده حله و پناهگاه حیات وحش کوه‌سیاه می‌باشد.
آب و هوای استان گرم و خشک و در نواحی ساحلی گرم و مرطوب است. حداکثر دمای مطلق آن ۵/۵۲ درجه سانتیگراد و حداقل آن ۱- درجه و دمای متوسط سالانه استان ۷/۲۵ درجه می‌باشد. میانگین بارش ۲۲۰ میلیمتر است. هوای آن ۷ماه گرم - ۲ماه معتدل تا سرد و ۳ماه معتدل تا گرم می‌باشد. چهارده باد محلی در این استان شناخته شده‌است.
تاریخچه استان
قدیمی‌ترین نشانه‌های به دست آمده از سکونت در سرزمین بوشهر، به عهد عیلامی و تمدن بین‌النهرین برمی‌گردد. در زمان مادها در آغاز سده هشتم قبل از میلاد سرزمین بوشهر جزء یکی از ایالتهای جنوب غربی آن دولت بوده و در زمان حکومت هوخشتره جزو ساتراپ‌نشین چهاردهم دولت ماد بوده‌است. از دوره هخامنشیان آثار با ارزشی در اطراف شهر برازجان کشف شده‌است. در دوره ساسانیان و در زمان اردشیر بابکان شهر و رام اردشیری در دو فرسنگی شهر بوشهر بنا نهاده شد که اکنون خرابه‌های آن به نام ریشهر معروف است. شهر بوشهر در گذشته به اسامی لیان، ریشهر، راشهر، انطاکیه، بندر نادری یا ابوشهر نامیده می‌شده‌است. از اواخر قاجاریه تا سال ۱۳۱۶ کشور ایران به ۲۷ بخش تقسیم شده بود که بوشهر، بنادر و جزایر خلیج فارس یکی از این بخشها محسوب می‌گردید. از این سال در تقسیمات جدید کشوری، بوشهر و توابع آن یکی از شهرستانهای استان هفتم محسوب شده و جزء قلمرو استانداری فارس گردید. در سال ۱۳۳۹ تغییراتی در تقسیمات سیاسی کشور داده شد و بوشهر و توابع آن به نام فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس به مرکزیت بوشهر از استان فارس جدا گردید. در اوایل دهه ۱۳۴۰ این فرمانداری کل و فرمانداری کل بنادر و جزایر دریای عمان تحت عنوان فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان ادغام گردید. در آذر ماه سال ۱۳۴۶ این فرمانداری کل به استان ساحلی تغییر نام یافت و بوشهر و توابع آن زیر نظر استانداری ساحلی به مرکزیت بندر عباس قرار گرفت. در آذر ماه سال ۱۳۴۹ شهرستانهای بوشهر و دشتستان تحت عنوان فرمانداری کل بوشهر از استان ساحلی جدا گردید و نهایتاً در تاریخ ۹ مهرماه ۱۳۵۲ استان بوشهر با دو شهرستان بوشهر و دشتستان تشکیل و پس از آن تاکنون به ۹ شهرستان تقسیم شده‌است.[۸]
استان خلیج فارس
از سال ۱۳۸۱ که تحریف نام خلیج فارس ابعاد بیشتری گرفت عده‌ای برای صیانت از نام خلیج فارس راهکارهایی دادند از جمله پیشنهاد دادند که استان بوشهر به استان خلیج فارس تغییر نام پیدا کند. اما این پیشنهادها همواره با مخالفت بعضی نمایندگان و یا بعضی افراد روبه‌رو شد.[۹] عده‌ای نیز پیشنهاد دادند که استان جدیدی متشکل از جزایر خلیج فارس بنام استان خلیج فارس به مرکزیت بوموسی تشکیل شود[۱۰] اما همه این پیشنهادها تا کنون بلاتکلیف مانده‌است.[۱۱] به هر حال ایده نام استان بوشهر به استان خلیج فارس و یا دریای پارس موضوعی است که در ایران طرفدارانی دارد.[۱۲]
زمین‌لرزه ۹۲
جمعیّت
جمعیّت و پراکندگی: استان بوشهر بر اساس سرشماری سال۱۳۹۰ بالغ بر ۱٫۰۳۲٫۹۴۹ نفر جمعیّت دارد که از این مقدار، ۶۸٫۲ درصد در نقاط شهری و بقیه در نقاط روستایی سکونت داشته و کمتر از یک درصد آنان غیر ساکن هستند. ساختار جنسی و سنّی: در این استان نسبت جمعیتی ۱۱۹ وتراکم جمعیت استان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۴۵ نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد. نرخ رشدجمعیت از سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ برابر با ۳/۱۱درصد است بوشهر بالاترین میزان رشد جمعیت در ایران را داراست این نرخ بین سالهای ۷۰-۱۳۶۵ برابر با ۵۵/۲ بوده‌است. بعد تفکیک خانوار ۴٫۱ بوده‌است. .[۱۵]
ساختار جنسی و سنّی: وضع زناشویی: در مهر ماه ۱۳۶۵ ش در بین جمعیّت ۱۰ ساله و بیشتر نقاط شهری استان بوشهر ۱/۵۶ درصد از مردان و ۴/۶۵ درصد از زنان، حداقل یک بار ازدواج کرده بودند. این نسبت در نقاط روستایی برای مردان ۳/۵۶ درصد و برای زنان ۶/۶۳ درصد بوده‌است. نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده در جمعیت ده ساله و بیشتر در نقاط شهری، برای مردان ۹/۴۱ درصد و برای زنان ۱/۳۳ درصد و در نقاط روستایی، برای مردان ۳/۴۲ درصد و برای زنان ۱/۳۵ درصد بوده‌است.
مهاجرت
منطقه بوشهر به لحاظ موقعیت سوق‌الجیشی و وجود شرکت‌های بزرگ نفتی و اجرای طرح‌های صنعتی بزرگ مانند نیروگاه اتمی بوشهر و کشتی سازی، نیروی انسانی فعال استانهای مجاور و مناطق دیگر را به خود جذب کرده‌است. در داخل منطقه نیز جابه‌جایی جمعیّت افزایش یافته‌است، زیرا به علّت کمبود امکانات کشاورز به‌ویژه کمبود آب و زمینهای مورد نیاز و نبودن امکانات رفاهی و نیز پایین بودن سطح درآمد کشاورزان، مهاجرت روستائیان به شهرهای استان شدت گرفته‌است. به علّت نزدیک بودن این استان به شیخ نشینهای خلیج فارس، عدّه‌ای از اهالی منطقه، برای کار و امرار معاش به کشورهای واقع در کرانه خلیج فارس و دریای عمان مهاجرت کرده‌اند.
نژاد
با توجه به کشفیات باستانشناسی و مدارک مکتوب تاریخی، معلوم گردیده‌است که بخش‌های گوناگون ایران از جمله استان بوشهر سکونت‌گاه نژادها و گروههای گوناگونی بوده‌است. پیش از ورود و استقرار آریائیان در منطقه بوشهر، نژادهادی بومی در این سامان می‌زیسته‌اند و مدارکی که از عصر حجر، کاکولیتیک و برنز (مفرغ) قدیم باقی‌مانده‌است بر این قضیه گواهی می‌دهد که علاوه بر نژاد مدیترانه‌ای، نژادهای دیگر مانند:دراویدی، سیاه پوست، سامی، عیلامی، سومری، نوردیک، عرب، لر و بهبهانی در سرزمین بوشهر سکونت داشته‌اند و یا به مرور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند. و فرهنگهای متفاوتی در آنجا با هم اختلاط یافته‌است[نیازمند منبع].
زبان و گویشها
نوشتار اصلی: گویش بوشهری
بیشتر مردم استان بوشهر به زبان فارسی جنوبی با گویش محلی (بندری) تکلم می‌کنند. لهجه‌ها و گویشها در روستاها بیشتر از شهرها تنوع دارد. برخی از اهالی جزیره شیف و بنادر کنگان و عسلویه نیز به زبان عربی صحبت می‌کنند. فارسی در منطقه بوشهر با گویش بردستانی، گویش دشتی، گویش تنگستانی، گویش کازرونی و گویش اچمی گفتگو می‌شود. مردم سواحل خلیج فارس و جزایر آن به گویشی صحبت می‌کنند که رگه‌هایی از گویشها و زبانهای شبانکارهای، بلوچی، ترکمنی، لری و برخی واژه‌های انگلیسی، هلندی، پرتقالی، هندی و عربی را داراست ولی استخوان‌بندی و ریشه آن فارسی است. مردم شهرستانهای شمالی استان مانند دشتستان، گناوه و به‌ویژه دیلم با گویش متمایل به لری و مردم شهرستانهای جنوبی مانند قسمت‌هایی از شهرستانهای دیر، کنگان و به‌ویژه جم نیز به فارسی لهجه‌دار صحبت می‌کنند.[۱۶][۱۷]
اقوام
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان بوشهر به قرار زیر بود: ۹۱٫۸ فارس (۹۲% مرد، ۹۱٫۳% زن)، ۱ ترک (۱% مرد، ۱٫۱% زن)، ۴٫۱ عرب (۳% مرد، ۴٫۳% زن)، ۲٫۱ لر (۲% مرد، ۲٫۲% زن)، ۰٫۵ سایر و ۰٫۵ بدون‌جواب بودند.[۱۸]
دین
بیشتر اهالی استان را پیروان اسلام تشکیل می‌دهند (اعم از شیعه یا سنی). ضمن اینکه گروه‌هایی چند از اقلیت‌های دینی زرتشتی، مسیحی و یهودی[نیازمند منبع] نیز در این استان زندگی می‌کنند. البته اقلیت‌های موجود در این منطقه عمدتاً از افراد مهاجری هستند که بر حسب ضرورت شغلی در این نقاط (بیشتر در بوشهر، جم و عسلویه) مسکن گزیده‌اند. اهل سنت بوشهر نیز بیشتر در قسمت‌های جنوبی استان زندگی می‌کنند (به ویژه در شهرستان کنگان).
اقتصاد
اقتصاد استان به بخش‌های کشاورزی، تجارت، دامداری، شیلات و تا حدودی زیادی به صنعت متکی است. این استان از نظر تولید خرما یکی از استانهای مهم کشور می‌باشد علاوه بر این صید ماهی یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی مردم این استان را تشکیل می‌دهد. تجارت با کشورهای عربی همسایه باعث رونق اقتصادی شده‌است صنایع این استان نیز به دو بخش صنایع دستی و ماشینی تقسیم می‌شوند و مهمترین آن‌ها را صنایع کشتی و لنج سازی، توربافی، کوزه، سفال و... تشکیل می‌دهد. به غیر از شرکت ملی صنایع دریایی و نیروگاه اتمی مالکیت صنایع استان عمدتاً به بخش خصوصی تعلق دارد.
صنایع
بوشهر، پیش از بسیاری از شهرهای مهم ایران دارای صنایع جدیدی از قبیل یخ سازی و برق بوده‌است. مردم بوشهر از اولین ایرانیانی بودند که با مجله و روزنامه آشنا شدند. یکی از نخستین شهرهایی که کارخانه چاپ سنگی را وارد کرد، بوشهر بود؛ از همین رو در بوشهر روزنامه‌های زیادی همچون «مظفری»، «خلیج ایران» و «ندای جنوب» به چاپ و نشر می‌رسید.
هم اکنون استان بوشهر با توجّه به موقعیت استراتژیک خود و داشتن منابع و صنایع مختلفی نظیر نفت و گاز، به‌ویژه میدانهای گازی پارس جنوبی در عسلویه و کنگان و پارس شمالی در دیر، بردخون و شهرستان دشتی به عنوان بزرگ‌ترین منبع مستقل گازی در جهان و وجود پالایشگاه عظیم گاز در جم و نیز دارا بودن یکی از مهمترین ترمینال‌های صادرات نفت خام جهان در جزیره خارک و همچنین اجرای طرح‌های کلان صنعتی از قبیل نیروگاه اتمی بوشهر، کشتی سازی و مانند این‌ها، انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک، سیمای خود را به عنوان یکی از مناطق مهم صنعتی و اقتصادی جهان تغییر دهد.
نیروگاه‌ها
- نیروگاه اتمی بوشهر، که در صورت بهره‌برداری، بیش از هزار مگاوات برق در فاز اول تولید و به ظرفیت تولید برق کشور می‌افزاید، توان فعلی و اصلی تولید انرژی استان را شامل می‌گردد.
- نیروگاه گازی بوشهر
- نیروگاه سیکل ترکیبی چغادک
- نیروگاه گازی تولید برق کنگان[۱۹]
- نیروگاه خارک[نیازمند منبع]
راه هوایی
استان بوشهر دارای پنج فرودگاه در شهرهای بوشهر، خارک، عسلویه، بندر امام حسن و جم می‌باشد؛ که از این میان، فرودگاه بندر بوشهر جزو سه فرودگاه قدیمی کشور می‌باشد. ارتباط شهرهای بوشهر و عسلویه با کشورهای حاشیه خلیج فارس به صورت هوایی تعریف شده‌است. هم اکنون کار مطالعات احداث فرودگاه جدید بوشهر آغاز شده‌است و قرار است این فرودگاه در ۲۵ کیلومتری بندر بوشهر با پنج هزار هکتار وسعت ایجاد گردد. احداث این فرودگاه در نزدیکی شهر چغادک نیاز ۱۰۰ سال آینده استان بوشهر را برطرف می‌نماید. فرودگاه جدید بوشهر به گونه‌ای جانمایی شده‌است که در مرکز شش شهر گناوه، برازجان، دلوار، خورموج، اهرم و بوشهر قرار گرفته‌است.
شبکه راه‌های زمینی
عمده‌ترین شبکه راه‌های زمینی استان عبارتند از:
- بوشهر ـ گناوه ـ دیلم ـ اهواز ـ تهران
- بوشهر ـ گناوه ـ دیلم ـ آبادان ـ خرمشهر
- بوشهر ـ چغادک ـ برازجان ـ شیراز
- بوشهر ـ چغادک ـ کنگان ـ بندر لنگه ـ بندر عباس
به منظور تسهیل ارتباطات زمینی استان در حال حاضر پروژه‌های بزرگراه جم ـ فیروزآباد، بزرگراه بوشهر ـ شیراز از محور چغادک _ برازجان و جاده اهرم ـ فراشبند و بزرگراه درون استان چغادک ـ عسلویه در حال انجام می‌باشد.
شبکه راه‌آهن
محور راه آهن شیراز-بوشهر-عسلویه هم اکنون در دست ساخت است.[۲۰]
قطعه اول پروژه به طول ۳۷ کیلومتر و قطعه دوم نیز به طول ۶۱ کیلومتر با اعتباری بالغ بر ۵۱ میلیارد تومان آغاز شده‌است.[۲۰]
این محور از ایستگاه مرودشت در شمال شیراز آغاز و پس از عبور از رحمت‌آباد، ایزدخواست، فتح‌آباد، کوار، فیروزآباد، فراشبند، کلمه، اهرم و چغادک به بوشهر منتهی می‌شود. ادامه این محور نیز از اهرم شروع و پس از خورموج و بندر کنگان به بندر عسلویه منتهی خواهد شد.[۲۱]
به لحاظ وجود تأسیسات عظیم در پارس جنوبی و به منظور ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و توسعه فعالیت اقتصادی محور بوشهر به سمت عسلویه در اولویت قرار گرفته‌است. تأمین اعتبار این پروژه توسط وزارت راه و نفت صورت گرفته‌است. طول کل پروژه راه آهن شیراز - بوشهر - عسلویه ۶۴۷ کیلومتر می‌باشد.[۲۰] [۲۱]
بنادر
مهمترین بنادر استان شامل بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر دیلم، بندر ریگ، بندر دیر، بندر کنگان، بندر نخل تقی، بندر عسلویه و بندر عامری می‌باشد.[۲۲] بندر بوشهر با دارا بودن ۷ پست اسکله به طول بیش از ۱۱۷۰ متر، ظرفیت پذیرش کشتی‌های پانزده هزار تنی و تخلیه و بارگیری بیش از ۳ میلیون تن کالا در سال را دارد. این بندر دارای فضایی بالغ بر ۳۷ هزار مترمربع انبار سرپوشیده می‌باشد. اسکله مسافرتی والفجر نیز به جابه‌جایی بار و مسافر میان این استان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌پردازد.
ره‌آورد و صنایع دستی [ویرایش]
- ره‌آورد خوراکی: خرما، ارده، ماهی، میگو و مسقطی
- صنایع دستی: گبه، گلیم، نمدمالی، حصیربافی، سوزن دوزی، زنبیل و سبد، جارو، سفالگری، مشک، لنج‌سازی، قایقسازی، توربافی، تونیره بافی، و دولچه[۲۳]
جاذبه‌های گردشگری [ویرایش]
جاذبه‌های تاریخی
- شهر باستانی سیراف
- شهر باستانی ریشهر
- بافت شهر بوشهر
- خانه رئیسعلی (موزه)
- کلیسای خارک
- مسجد بردستان (دیر)
- قلعه نصوری
- کاخ بردک سیاه
- گور دختر
- کشتی رافائل
- خانه قاضی
- امامزاده عبدالمهیمن
- عمارت کلاه‌فرنگی بوشهر
- عمارت گلشن
- کلیسای ارامنه گریگوری
- گورستان مهاجمین انگلیسی
- قبر جنرال
- عمارت کوتی
- مدرسه سعادت
- عمارت ملک بوشهر
- کاخ سنگ سیاه
- کوشک اردشیر
- سنگ‌نبشته هخامنشی (جزیره خارک)
- دژ برازجان
- نیایشگاه مند
- کاخ بردک‌سیاه
- امامزاده شاهزاده ابراهیم
- قلعه خورموج
- امامزاده امام حسن
- قلعه عظیم منصورخان شبانکاره ای
- انبارکهنه شبانکاره
- انبار خان
جاذبه‌های گردشگری [ویرایش]
- سواحل خلیج فارس
- کوه پدری
- آبشار زیرراه
-
مناطق حفاظت شده [ویرایش]
- منطقه حفاظت شده مند (زیستگاه آهو و جنگل‌های حرا، شهرستان دیر)
- منطقه حفاظت‌شده حله
- پارک ملی دریایی دیر-نخیلو
- پارک ملی نای‌بند
- پناهگاه حیات وحش خارک
- پناهگاه حیات وحش کوه‌سیاه
- اثر طبیعی ملی گنبد نمکی جاشک (دشتی)
موزه‌ها [ویرایش]
چهره‌های سرشناس
دینی
- آیت‌الله سید عبدالله بلادی بوشهری، از رهبران مبارزه با استعمار بریتانیا
- آیت‌الله سید مرتضی مجتهد اهرمی، از رهبران آزادیخواه و مبارز جنوب
- شیخ حسن آل‌عصفور بوشهری، از علماء و محدثین قرن سیزده قمری
- شیخ محمدحسین برازجانی، از روحانیون مبارز در جنگ جهانی اول
- حجت‌الاسلام شیخ ابوتراب عاشوری، از مبارزان مذهبی انقلابی
- حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن نبوی، شخصیت علمی، فرهنگی و نویسنده
- آیت‌الله فاضل جمی مجتهد و ادیب
- آیت‌الله حاج میرزا احمد گنخکی دشتی، از علمای سنتی استان
- آیت‌الله سید علینقی دشتی میانخره‌ای، مجتهد و مؤلف
- آیت‌الله شیخ عبدالنبی بحرانی بردخونی دشتی، از علمای سرشناس منطقه دشتی، استان بوشهر
- آیت‌الله عبدالنبی نمازی، امام جمعه کاشان و نماینده تهران در خبرگان
- آیت‌الله سید هاشم حسینی بوشهری، نماینده استان بوشهر در مجلس خبرگان
- آیت‌الله غلامعلی صفایی بوشهری، نماینده ولی فقیه در استان بوشهر و امام جمعه بوشهر
- آیت‌الله سید مصطفی حسینی دشتی، مؤلف
- آیت‌الله میرزا ابراهیم دشتی (منهاج)، نماینده اسبق استان بوشهر در خبرگان و اولین امام جمعه بوشهر
- آیت الله میرزا عبدالوهاب شریعت بهبهانی، عالم و مجتهدی که سالهای متمادی مرجع امور دینی و مذهبی مردم دیلم و لیراوی بود.
ادبی
- فایز دشتی، دوبیتی سرای جنوب
- منوچهر آتشی، شاعر نوسروده‌های بومی
- علی دشتی، سیاسی و نویسنده
- احمد آرام، داستان نویس
- صادق چوبک، نویسنده رمان تنگسیر
- مفتون بردخونی، شاعر دوبیتی سرای جنوب
- فاضل جمی، ادیب و شاعر
- میرزا محمد جعفرخان حقایق نگار، نویسنده (فاش کننده راز قتل امیرکبیر)
- محمدرضا نعمتی‌زاده، شاعر مشهور به نیمای جنوب
- مدام دیری، شاعر
- علی باباچاهی، شاعر
- منیرو روانی پور، داستان نویس
- محمدرضا صفدری، داستان نویس
- رسول پرویزی، نویسنده
- محسن شریف، نویسنده
- دکتر سید جعفر حمیدی، شاعر، بومی‌سرا و استاد ادبیات دانشگاه
- محمد بیابانی، شاعر و بومی‌سرا
- ایرج شمسی‌زاده، شاعر و بومی‌سرا
- رضا طاهری، مورخ، شاعر و نویسنده
هنری
- همایون خرم، نوازنده ویولن، موسیقی‌دان و آهنگساز سرشناس و پژوهشگر موسیقی ایرانی
- محسن شریفیان، خواننده و آهنگساز و مؤلف چند کتاب در زمینهٔ موسیقی محلی و تاریخ موسیقی محلی بوشهر
- ایرج صغیری، کارگردان، نمایش نامه نویس
- اصغر قربانی، استاد برجسته موسیقی
- حسین کشتکار بوشهری، خواننده
- رحیم پوردرخش، خواننده و آهنگساز
فرهنگی اجتماعی
- رئیس علی دلواری، مبارز جنوبی علیه استعمار گران انگلیسی
- زایر خضرخان اهرمی مبارز ملی جنوب (همرزم رئیسعلی دلواری)
- شیخ حسین خان چاه کوتاهی مبارز ملی (همرزم رئیسعلی دلواری)
- خالوحسین بردخونی، مبارز اهل بردخون (همرزم رئیسعلی دلواری)
- غضنفرالسلطنه برازجانی، مبارز جنوبی
- سید کمال‌الدین شهریاری از فعالان مدیریت کلان سیاسی و نماینده اسبق مجلس
- عبدالمحمد شعرانی، معلم کوچکترین مدرسه دنیا
ورزش
تیم‌های ورزشی فوتبال استان
ایران جوان بوشهر
شاهین بوشهر
فجر بوشهر
جم بوشهر
سکان بوشهر
گسار بوشهر
تیم‌های ورزشی بسکتبال استان
شهرک‌های صنعتی
در این استان ۱۰ شهرک صنعتی با مساحتی بالغ بر ۱۴۰۰ هکتار وجود دارد. وضعیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی در سطح استان بوشهر به شکل زیر است:
- شهرک صنعتی شماره ۱ بوشهر در ناحیه صنعتی چغادک (بوشهر)
- شهرک صنعتی شماره ۲ بوشهر در ناحیه صنعتی گزبلند (دشتستان)
- شهرک صنعتی برازجان
- شهرک صنعتی اهرم
- شهرک صنعتی دلوار
- ناحیه صنعتی بنه گز در تنگستان
- شهرک صنعتی دیلم در ناحیه صنعتی بویرات (دیلم)
- شهرک صنعتی بندر ریگ در ناحیه صنعتی عربی (دشتی)
- شهرک صنعتی خورموج، دیر، کنگان و گناوه، دلوار در ناحیه صنعتی لمبدان (دیر)
مناطق ویژه اقتصادی
مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها
۲۸ مرکز آموزش عالی، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و مؤسسات تحقیقاتی، نقش مهمی در تأمین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز بخش‌های اقتصادی استان و مناطق همجوار ایفا می‌کنند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- دانشگاه خلیج فارس بوشهر
- دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
- دانشگاه پیام نور مرکز بوشهر
- دانشگاه پیام نور واحد بندر کنگان
- دانشگاه پیام نور واحد بین‌المللی عسلویه
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تحصیلات تکمیلی بوشهر
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد عالی شهر
- دانشگاه آزاد اسلامی برازجان
- دانشگاه آزاد اسلامی اهرم
- دانشگاه آزاد اسلامی دلوار
- دانشگاه آزاد اسلامی خارک
- دانشگاه آزاد اسلامی خور موج
- دانشگاه آزاد اسلامی گناوه
- دانشگاه آزاد اسلامی بندر دیر
- دانشگاه پیام نور برازجان
- دانشگاه پیام نور گناوه
- دانشگاه پیام نور خورموج
- دانشگاه پیام نور بندر دیر
- دانشگاه پیام نور اهرم
- دانشگاه پیام نور بندر عسلویه
- دانشگاه پیام نور بندر کنگان
- دانشگاه پیام نور جم
- دانشگاه پیام نور شبانکاره
- مرکز مدیریت آموزش و پرورش
- مرکز آموزش کشتیرانی
- دانشگاه جامع علمی کاربردی بوشهر
- مرکز آموزش عالی شیلات
- دانشگاه جامع علمی کاربردی کنگان
- دانشگاه جامع علمی کاربردی عسلویه
- مرکز آموزش عالی و فنی و حرفه‌ای پسرانه امام خامنه‌ای
- مرکز آموزش عالی و فنی و حرفه‌ای دخترانه الزهرا
- مرکز تربیت معلم بنت الهدی
- مرکز آموزش عالی خرد
- اموزشکده سما واحد بوشهر
- مؤسسه آموزش عالی لیان بوشهر
- دانشگاه علمی کاربردی شهرداری شبانکاره
بیمارستان‌ها
شماری از بیمارستان‌های استان عبارتند از:
(این بیمارستان در سال 1391 تعطیل شد)
- بیمارستان بنت الهدی بوشهر
- بیمارستان پایگاه هوایی بوشهر
- بیمارستان نیروگاه اتمی بوشهر
- بیمارستان تأمین اجتماعی بوشهر
- بیمارستان کودکان حضرت علی‌اصغر بوشهر
- بیمارستان ۲۴۰ تختخوابی بوشهر
- بیمارستان سوانح سوختگی گناوه
- بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) گناوه
- بیمارستان شهید بهشتی خارک
- بیمارستان امام حسین (ع) اهرم
- بیمارستان زینبیه خور موج
- بیمارستان هفدهم شهریور برازجان
- بیمارستان ۳۲ تختخوابی عسلویه (در حال احداث)
- بیمارستان بقیةالله دیلم
- بیمارستان کنگان
- بیمارستان جم
نگارخانه
-
ساحل خلیج فارس، بوشهر.
-
قلعه تاریخی بوشهر (عمارت ملک)
-
سراسر شهر بوشهر
-
نمائی از بندر سیراف در کناره آب‌های خلیج فارس
-
بادگیر قلعه نصوری
-
بنای قدیم گمرک دیر
-
عکس ماهواره‌ای جزیره خارک
-
قبرهای سنگی قبرستان سیراف
-
محوطه آبشار زیرراه (دهستان زیرراه)
-
گبه یکی از صنایع دستی استان بوشهر
-
بندرگاه بوشهر
-
شهرداری بوشهر و تندیس رئیسعلی دلواری
-
تندیس رئیسعلی دلواری
-
بافت قدیم بوشهر
-
پارک سیادت بوشهر
-
ساحل بندر سیراف - خلیج فارس
-
پارک ولیعصر خورموج
-
درختچه خرگ نزدیک نیروگاه اتمی بوشهر
-
پارک بازی کودکان هلیله
-
ارده یکی از سوغاتی‌های استان بوشهر
تاریحچه استان خراسان رضوی